ARCHITEKTONICZNE CIEKAWOSTKI W PAŁACU JERZMANOWA część 10
W dziesiątej odsłonie ARCHITEKTONICZNYCH CIEKAWOSTEK nadal znajdujemy się w sali drugiego traktu, gdzie opiszemy już ostatni z czterech medalionów, który wprowadzi nas w świat mitycznego boga miłości Erosa. Imię władającego sercami bogów i ludzi pochodzi z języka greckiego zaś w mitologii rzymskiej przybiera on postać Amora lub Kupidyna. Według pierwotnej wersji mitologii greckiej, Eros narodził się z Chaosu i stanowił siłę spajającą wszechświat. Bardziej znana wersja przedstawia go jako owoc romansu Afrodyty -bogini miłości i piękności oraz Aresa - boga wojny.
W medalionie Eros przedstawiony jest jako nagi, złotowłosy chłopiec, ze złotymi skrzydłami u ramion, uzbrojony w łuk i trzymający w ręku strzałę oraz zapaloną świecę. Strzała jest atrybutem Erosa i wskazuje na możliwość nagłego zakochania się lub przeżycia niespodziewanej miłości. Posiadał w swoim kołczanie dwa rodzaje strzał zakończone złotym lub ołowianym grotem. Złote strzały przynosiły trafionym miłość szczęśliwą, zaś ołowiane bez wzajemności. Z kolei zapalona świeca w jego ręku jest źródłem światła miłości rozświetlającego drogę zakochanych. Symbolizuje również rozpalane ognie namiętności w sercach śmiertelników i bogów.
Gdy kogoś dotknął pochodnią porażającą serce, ten również zakochiwał się. Często zdolności Erosa były wykorzystywane przez innych bogów, którzy prosili go o wycelowanie w obiekt ich uczuć. Eros był jednak bogiem niesfornym, zwykł krzyżować plany bogom i ludziom. Potrafił wymierzyć swoje strzały nawet we własną rodzicielkę. Jednak jako dawca miłości sam poddał się mocy tego uczucia i pokochał piękną śmiertelniczkę, królową Psyche. Wzbudzała ona niechęć Afrodyty zazdrosnej o jej wdzięki.
Młody bóg nie zdradzając kim jest umieścił swoją ukochaną w podniebnym pałacu ze złota, cedru i kości słoniowej. Przychodził do niej w tajemnicy pod osłoną ciemności, a opuszczał ją przed wschodem słońca. Psyche uległa jednak ciekawości i wbrew zakazom wybranka zapaliła pewnego razu lampę oliwną, aby wreszcie go ujrzeć. Wtedy zawiedziony Eros opuścił ją wraz ze swoim podniebnym pałacem. Pomimo wszelkich przeciwności stojących na ich drodze do szczęśliwej miłości, potęga uczucia wygrała i dzięki Zeusowi Psyche została przyjęta na Olimpie, stając się żoną boga miłości. W trakcie zaślubin Hermes podał narzeczonej Erosa puchar z boskim nektarem i dzięki temu Psyche stała się nieśmiertelna i na wieczność połączyła ją z młodzieńcem miłość zwyciężająca śmierć. Alegoria widoczna w micie o Erosie i Psyche zawiera ponadczasowe przesłanie o miłości, jako najważniejszej wartości w życiu człowieka, budzącej go do życia.
Udowodnił to bożek posługując się swą mocą miłości, rozpalając i prowadząc serca innych bogów i śmiertelników w stronę swoich sympatii. W górnej części omawianego medalionu znajduje się banderola, która wieńczy triumf miłości. Wkomponowana wstęga może mieć zarówno charakter dekoracyjny, jak i oznaczać łączność z innymi medalionami wzdłuż wici roślinnej sufitu. Dekorację dookoła medalionów zdobią piękne róże będące atrybutem Afrodyty i jej syna Erosa. Symbolizują one miłość, ale również cierpienie z uwagi na swoje ciernie. Reprezentują przemijanie piękna i przypominają o konieczności korzystania z uroków miłości.
Cała kompozycja jest starannie wykonana, a szczegóły takie jak skrzydła Erosa, strzała i płomień świecy dodają jej realizmu i szczególnej wyrazistości. Ponadto sugerują dynamizm i aktywność bożka miłości pojawiającego się w epoce baroku. Nieopodal owalnego plafonu widzimy motyw gałęzi przewiązanych wstęgą z liśćmi laurowymi, z którymi wiąże się historia nimfy Dafne i Apollona. Współcześnie w medalionie odkrywamy również kroczącego Anioła, określanego w sztuce religijnej jako boską postać.
Może być również postrzegany jako pośrednik między ludźmi a siłami nadprzyrodzonymi, którego obecność ma chronić zakochanych. W opisanych medalionach dostrzegamy piękny przykład sztuki baroku, a także odkryć ponadczasowych, którym towarzyszą alegorie: Lukrecja-wierność, Kybele-płodność, Herakles-siła, Eros-miłość. Właściciele pałacu pragnęli umieścić te postacie by pamięć o nich i ich zwycięstwach była pielęgnowana, a prezentowane wartości dbale przekazywane pokoleniom.
Epoka greckich mitów minęła w XII w. p.n.e., ale nawet w XVIII w. inspirowała ród właścicieli budowli, którzy pokazywali, że warto powrócić do tradycyjnej obyczajowości i kierować się jej wartościami.