ARCHITEKTONICZNE CIEKAWOSTKI W PAŁACU JERZMANOWA część 8
To już kolejna ósma odsłona ARCHITEKTONICZNYCH CIEKAWOSTEK, w której zaprezentujemy zdobiony owalny medalion. Wypełnia on narożnik przestrzeni stropu sali drugiego traktu pałacu w Jerzmanowej. Dekoracyjny medalion prezentuje postać mitologiczną Kybele. Była to frygijska bogini płodności, urodzaju, wiosny, gór, miast obronnych i strażniczka zmarłych. Kybele zwykle była zwana Matką Bogów albo Wielką Macierzą(łac. Magna Mater). Bogini była czczona od tysiącleci w całej Azji Mniejszej. W VII i VI w. p.n.e. jej kult dotarł do Grecji, gdzie kojarzono ją z Reą i Demeter.
Do świata rzymskiego bogini została wprowadzona w III w. p.n.e. gdy senat rzymski zdecydował się sprowadzić z Pessinuntu „czarny kamień”, symbol bogini i wybudować dla niej świątynię na Palatynie. W tym czasie kult Kybele został uznany za państwowy i przetrwał aż do V wieku n.e.
Medalion ukazuje postać Kybele w długiej, pofałdowanej i lnianej tunice zwanej greckim strojem chiton. Na jej głowie widnieje korona z wplecionymi murami i wieżami obronnymi, symbolizując opiekuńcze bóstwo Rzymu w czasie wojny. Ponadto jest przedstawiona z atrybutami, które trzyma w dłoniach. Jest to laska pasterska i róg obfitości. U jej stóp obserwujemy towarzystwo lwa i psa. Trzymana w prawym ręku laska pasterska jednocześnie służy do odpędzania złych mocy i jest jednocześnie symbolem płodności. Z błogosławieństwa bogini skorzystała westalka Klaudia Kwinta, która ruszyła z mielizny statek wiozący posąg Kybele, udowadniając tym samym swoją niewinność
i cnotliwość.
Po wzniesieniu świątyni ku czci Kybele na Palatynie w Rzymie, kult Wielkiej Matki Bogów zaowocował ocaleniem wiecznego miasta Rzymu i pokonaniem wojsk Hannibala. Starożytne źródła często pokazują Attisa, który był towarzyszem i jednocześnie kochankiem Kybele, jako woźnicę rydwanu bogini z laską pasterską w ręku, przemierzającego z nią góry. Atrybutem trzymanym w lewej dłoni przez Kybele jest róg obfitości, który według mitologii greckiej powstał z pobłogosławionego przez Zeusa złamanego rogu należącego do kozy Almatei, jego żywicielki. Odtąd róg stale napełniał się w cudowny sposób wszelkimi plonami ziemi, owocami oraz kwiatami spełniając życzenie właścicielki.
Nieodłącznym atrybutem bogini są także lwy, które ciągnęły rydwany oraz strzegły tronu, na którym zasiadała. Według jednej z wersji mitu zagniewana Kybele zamieniła w parę lwów małżonków Atalantę oraz Hippomenesa, którzy nieobyczajnym zachowaniem w jednej ze świątyń sprowadzili na siebie gniew bogów. Lwy postrzegano głównie jako strażników zmarłych, jak również obrońców pałaców, drzwi i świątyń. W starożytnej Grecji lew symbolizował także królewskość i siłę. U stóp Kybele przedstawiony jest także pies, który oznacza czułość i wierność. Symbol psów jako bacznych i czujnych stworzeń występował także w mitologii greckiej.
Najbardziej popularnym przykładem był Cerber – trójgłowy pies, który strzegł wejścia do świata umarłych. Kybele była też strażniczką państwa zmarłych i dlatego psa postrzegała jako obrońcę, chroniącego ją przed niebezpieczeństwami. W XVIII wieku właściciele pałacu docenili symbolikę kultu mitologicznej bogini Kybele umieszczając jej postać na suficie jednej z sal pałacu, nadając jej kształt medalionu. W obliczu jej domniemanej obecności liczyli na sprzyjające warunki upraw, a tym samym wysokie plony co miało gwarantować dostatek wszystkim mieszkańcom okolicy. Medaliony na kształt kolisty (tondo) lub owalny powstawały w czasie baroku, rokoko i były wyobrażeniem Boga, w którym jest pełnia doskonałości do której dąży człowiek. Medalion prezentuje istotną wartość życia ludzkiego i naturalnego oraz świadczy o jej ponadczasowości dla harmonijnego rozwoju świata.
Bibliografia:
- Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 125.
- Philip Wilkinson, Neil Philip, Mitologia, Wydawnictwo: Hachette Polska, 2007, s. 94
- Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury